درنوشته قبلی بیان شدکه انسان بایددرطول شبانه روزدوباربه نفس خودمراجعه کندوببیندکه اگردرمسیرحق بوده آن راتقویت کندواگردرمسیرباطل قدم گذاشته توبه کندودرسددجبران براید.وقول دادیم که مراحل توبه راخدمت خوانندگان عزیزعرض کنیم 

مراحل توبه رامی توان ازحکمت409نهج البلاغه امیرالمومنین(ع)آموخت که درآن کلام ارزشمندخودشش مرحله رابرای توبه بیان می کند:

شخصی درمحضرآقا کلمه أستغفرالله رابه زبان جاری کردالبته گویا بدون توجه وآگاهی بوده است،حضرت فرمودثکَلَتک امک مادرت به عذات بنشیندآیا میدانی استغفارچیست؟استغفاردرجه بالایی است که شش شرط یاشش معنی دارد:

1اولین مرحله ازاستغفاراین است که ازآنچه که درگذشه انجام دادی پشیمان شوی

2دومین مرحله اینکه عمل گذشته راترک کند وبرای همیشه برنگردد

3حق الناس راادی کنی تااینکه خداراپاک ملافات کنی وبرتوزیان وگناهی نباشد

4واجباتی راکه انجام ندادی وضایع کردی قضای آن رابجاآوری وحق آن راادانمایی

5گوشتی که ازحرام بربدنت روییده بااندوه برگذشته آب کنی تاپوستت به استخوان بچسبدومیان آنهاگوشت تازه بروید

6آخرین مرحله اینکه رنج طاعت رابه بدن بچشانی همانگونه که شیرینی گناه رابه آن چشاندی

دراین هنگام است که می گویی أستغفرالله

بنابراین آنچه که ازاین کلام ارزشمندحضرت استفاده می شوداین است که مااگردرطول شبانه روزهزاران باراستغفارکنیم امااین مراحل راطی نکنیم فایده ای نداردوتوبه ای صورت نگرفته امااگراین مراحل راطی کنیم ویک بارهم بگوییم استغفرالله کافی است وتوبه ماموردقبول درگاه حق واقع خواهدشد